Yaza merhaba diyeli kısa bir süre oldu. Ama hala güneş konusunda tam olarak netleşmeyen birtakım konular olduğu gerçek. Güneşin cildimize ne yönde etki gösterdiği, zararlı ışınlarından nasıl korunmamız gerektiği konusunda bir bilenden yardım almak istedik. Memorial Şişli Hastanesi Dermatoloji Bölümü Uz. Dr. Füsun Bilgin, güneşten korunmanın yollarını anlattı.
Güneş ışınları cildimize nasıl etki ediyor?
Güneş dünyanın ısı, ışık ve enerji kaynağıdır. Hayatın sürdürülebilmesi, canlıların var olabilmesi için gerekli nitelik taşıyor. Güneş ışınlarının cilt üzerinde pek çok önemli fonksiyonu bulunuyor. Ancak özellikle son yıllarda deri üzerine olan olumsuz etkilerinin fark edilmesiyle beraber, güneşten korunmanın gerekliliği ortaya çıkıyor. Güneşten gamma ışınları, X ışınları, ultraviyole ışınlar (UV), gün ışığı, kızıl ötesi ışınlar (infrared), radyo dalgaları ve mikrodalgalar halinde ışınlar yayılıyor. UV ışınları dışındakiler dünya üzerinde çok küçük miktarlarda bulunduğu ve enerjileri düşük olduğu için cilde önemli bir etki etmiyorlar. Cilde direkt etkisi bulunanlar daha çok UV ışınları oluyor. UV ışınları kendi aralarında üç alt gruba ayrılıyor.
UVA: Deride dermis tabakasına kadar ulaşabiliyor. Camdan geçiyor. Kızarıklık yapıcı (eritematojenik) ve kanser yapıcı (karsinojenik) etkileri yer alıyor. Bronzlaşmaya neden oluyor.
UVB: Ozon tabakasında kısmen tutuluyor. Camdan geçmiyor. UVA gibi kızarıklık ve kanser yapıcı etkileri var. Bronzlaşmaya neden oluyor.
UVC: Ozon tabakasından emiliyor, yeryüzüne ulaşmıyor.
Tamamıyla zararlı etkiler mi gösteriyor?
Güneş ışınlarının cilde verdiği hasarları etkileyen birtakım faktörler var. Güneşe maruz kalan kişinin deri tipinin açık ya da koyu olması oluşabilecek hasarın boyutunu etkiliyor. Açık tenli bir kişi güneş ışınlarına karşı daha hassas oluyor. UV ışınlarının en yoğun olduğu öğle saatlerinde, ışınlara çok uzun süre maruz kalınması sonucu ışınlar vücuttaki birikici etki yaparak cilt hasarına neden oluyor. Direkt ışınların ve deri kanseri oluşabiliyor.
Güneş ışınlarının deri üzerindeki olumsuz etkileri neler?
Fotokarsinogenez: DNA hasarı, serbest radikaller ve bazı sitokinlerin (hücrelerin bağışıklık fonksiyonlarını sağlayan proteinler) salınımıyla olmakta bulutlar hemen hemen hiç filtre görevi göremezken, kalın bulutlar önemli derecede filtreleyebiliyor. Gölgede durmak güneşten direk gelen UV’yi engellese de gökyüzünde dağılan UV’ye engel oluyor. Pencereler UVB’yi etkili bir şekilde filtrelese de UVA’yı geçiriyor. Giysiler güneş koruyuculara göre daha güvenilir. Derinin hangi bölgelerinin korunduğu açıkça görülebilir.
Hangi cilt tipleri, hangi özellikte ürünler tercih etmeli?
Güneş koruyucu ürünlerin cilt tipine ve ten rengine göre seçilmesi gerekiyor. Örneğin, kuru cilt tipine sahip olanlar, yoğun kıvamlı ürünler kullanabilirken, yağlı ve akneli ciltler, akışkan kıvamlı, yağlı olmayan ürünler kullanabilir. Ayrıca açık tenliler, koyu tenlilere göre daha geç bronzlaşıyor ve daha çok kızarıyorlar. Bu yüzden açık tenliler, koyu tenlilere göre daha yüksek koruma faktörü içeren ürünler tercih etmeli. Bunun yanında çocuklar, yaşlılar ve kendi ya da ailesinde cilt kanseri öyküsü olanlar güneş ışınlarına çok daha fazla dikkat etmeli.
Güneşin neden olduğu hastalıklar var mı?
Polimorf ışık erüpsiyonu: Güneş ışığıyla temastan bir süre sonra yanma hissi ile beraber, kaşıntılı küçük kırmızı kabarıklıklar, geniş pembe-kırmızı döküntülü alanlar veya su kabarcıkları şeklinde deri döküntülerinin bir veya birkaçını içeren hastalık. Genellikle ilkbahar ve yaz aylarında, en sık kollarda, göğüs, dekolte bölgesinde ve yüzde görülüyor.
Aktinik prurigo: En sık çocukluk çağında ortaya çıkıyor. Yüz, boyun, dekolte bölgesi, kollar gibi güneşle temas eden bölgelerde oluşuyor. Kaşıntılı kabarıklıklar şeklinde görülüyor. Lezyonlar genelde yıl boyunca devam etmekle beraber, yaz aylarında şiddetlenme gösteriyor.
Solar ürtiker: Fiziksel ürtiker (kurdeşen) tiplerinden biri. Güneşle temastan birkaç dakika sonra gelişiyor. Temas bölgesinde kırmızı, kaşıntılı kabarıklıklar şeklinde ortaya çıkıyor ve birkaç saat içinde genellikle geriliyor.
